Η επίδραση της αλλαγής των καλλιεργειών λόγω αναθεωρημένης ΚΑΠ στο ενδιαίτημα του κιρκινεζιού (Falc naumanni) στον κάμπο της Θεσσαλίας

Abstract

Το Κιρκινέζι (Falco naumanni) είναι ένα μικρό, κυρίως εντομοφάγο μεταναστευτικό γεράκι που φωλιάζει συνήθως σε χαλαρές αποικίες και παρουσιάζει φυλετικό διμορφισμό. Η κατανομή του είναι αρκετά ευρεία και περιλαμβάνει πολλές χώρες της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής. Στην Δυτική Παλαιαρκτική οι χώρες που φιλοξενούν τους μεγαλύτερους πληθυσμούς είναι η Ισπανία και η Ελλάδα. Ο ευρωπαϊκός και βόρειο-αφρικανικός πληθυσμός υπολογίζεται σε 17.000-21.000 ζευγάρια (8.000 στην Ισπανία) (http 24). Η Θεσσαλία με τα σημερινά δεδομένα είναι η πιο σπουδαία περιοχή της Ελλάδας για το είδος, αφού εδώ φωλιάζει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού του (http 14). Οι απογραφές των αναπαραγόμενων ζευγαριών του 1999 και του 2003 (Sfougaris et al. 2004) έδειξαν σοβαρή μείωση από τα 2.441 ζευγάρια το 1995 (Hainan 1996) σε 1.158 ζευγάρια το 1999 (πτώση 52,6%) και 1.065 ζευγάρια το 2003 (μείωση 56,4%). Η μείωση μεταξύ 1999 και 2003 ήταν 8%. Τα ενδιαιτήματα που προτιμά κατά σειρά προτεραιότητας είναι: καλλιέργειες με δημητριακά, χέρσες εκτάσεις, καμένες εκτάσεις, καλλιέργειες με βαμβάκι και καλλιέργειες με κηπευτικά (Sfougaris et al. 2004, Maredis and Sfougaris 2004). Οι εκτάσεις που συνδέονται με τον πρωτογενή τομέα της Θεσσαλίας, αποτελούν το 93,1% της συνολικής έκτασης και υπολογίζονται σε 13.068.447 στρ., ενώ η καλλιεργούμενη έκταση καταλαμβάνει 5.067.357 στρ., τα δάση 2.737.215 στρ., οι βοσκότοποι 5.263.875 στρ., ενώ οι λοιπές εκτάσεις ανέρχονται σε 968.553 στρ. (Σύνδεσμος βιοκαλλιεργητών Θεσσαλίας, 2003, http 16). Δηλαδή στη Θεσσαλία υπάρχουν κατάλληλα ενδιαιτήματα γι αυτό και φιλοξενούνται τα περισσότερα ζευγάρια κιρκινεζιού. Το 2000 η BirdLife International χαρακτήρισε το είδος σαν Τρωτό (vulnerable). Βασική αιτία γι αυτό ήταν η σημαντική μείωση του πληθυσμού του παγκόσμια. Στην περιοχή της Θεσσαλίας κύριες απειλές για το είδος αποτελούν η εντατικοποίηση της γεωργίας και κυρίως τα φυτοφάρμακα, η καταστροφή των παλιών οικημάτων και επομένως η δυσκολία εύρεσης χώρων για φώλιασμα, η καταστροφή των ενδιαιτημάτων του, κυρίως από εκχερσώσεις και επομένως η δυσκολία εύρεσης τροφής. Συνήθως του Κιρκινεζιού κυνηγούσαν στους γύρω από τις καλλιέργειες λόφους που δεν καλλιεργούνται και έχουν χαμηλή, ελάχιστη ή καθόλου βλάστηση (http 24). Οι πυρκαγιές θάμνων, καθώς και η καύση της καλαμιάς από τους αγρότες μετά το τέλος της παραγωγής (τέλη Ιουλίου, αρχές Αυγούστου), προσελκύουν πολλά κιρκινέζια από την ευρύτερη περιοχή, προς αναζήτηση τροφής λόγω παροδικής συγκέντρωσης εντόμων (Κόρδαρης 2003). Για την ευρωπαϊκή γεωργία υπήρξε η ανάγκη για ριζικές μεταβολές οι οποίες άρχισαν να πραγματοποιούνται μέσω της αναμορφωμένης ΚΑΠ (http 19). Λόγω αυτών των αναμορφώσεων αλλάζει η σύνθεση των καλλιεργειών σε όλη την Ευρώπη και επομένως και στον κάμπο της Θεσσαλίας. Λόγω της αναθεωρημένης ΚΑΠ υπάρχει μια τάση για αύξηση της καλλιέργειας των χειμερινών σιτηρών και μείωση της καλλιεργούμενης έκτασης βαμβακιού. Επίσης, τάση για αύξηση των εκτάσεων σε αγρανάπαυση. Το αγροτικό τοπίο της Θεσσαλίας στο προσεχές μέλλον αναμένεται να συντίθεται κυρίως από μεγάλες εκτάσεις χειμερινών σιτηρών και σε μικρότερο βαθμό από εκτάσεις καλαμποκιού, τεύτλων, βαμβακιού και βιομηχανικής τομάτας. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται ευνοϊκή για το είδος. Σημαντικό επίσης για την οικολογία του είδους είναι να συνεχιστεί η αύξηση της έκτασης των αγραναπαύσεων. Η νέα σύνθεση των καλλιεργειών παρουσιάζεται ως καταλληλότερο ενδιαίτημα, με αποτέλεσμα τα προσεχή χρόνια να μειώνεται ο κίνδυνος απώλειας ενδιαιτημάτων για το Κιρκινέζι, οπότε αναμένεται να βελτιωθεί η διαθεσιμότητα ενδιαιτήματος διατροφής. Μέσω της θετικής επίδρασης στην οικολογία διατροφής του είδους η καταλληλότητα του οικοσυστήματος, φαίνεται ότι θα συμβάλλει θετικά και στην πληθυσμιακή κατάσταση του Κιρκινεζιού.